Radio Białystok | Magazyny | Podróże po kulturze | Chirurżka, muzykolożka, psycholożka, ministra - burzliwy spór o feminatywy
Chirurżka, muzykolożka, psycholożka, ministra - te żeńskie formy wywołują duże emocje.
O feminatywach z uczestnikami Poczytalni - Białostockich Spotkań Czytelniczych rozmawia Andrzej Bajguz | Pobierz plik.O feminatywach Andrzej Bajguz rozmawia z językoznawcą Konradem Szamrykiem i z uczestnikami Poczytalni - Białostockich Spotkań Czytelniczych | Pobierz plik.Częstym problemem przy wyświetlaniu playera jest używanie Adblocka.
Dłuższe dźwięki na niektórych wersjach przeglądarki Chrome są ucinane.
Chirurżka, muzykolożka, psycholożka, ministra - te żeńskie formy wywołują duże emocje. Jedni twierdzą, że jest to komiczne, czy też, że jest to wręcz zamach na normalność, inni, że to docenienie kobiet, które wykonują te funkcje, bo przestają być niewidzialne. Czy to tylko spór językowy, czy też obyczajowy, może wręcz polityczny?
W tej sprawie wypowiedziała się nawet Rada Języka Polskiego.
Andrzej Bajguz rozmawiał o tym z językoznawcą z UwB Konradem Szamrykiem i z uczestnikami Poczytalni - Białostockich Spotkań Czytelniczych.
Dyskusja o żeńskich rzeczownikach osobowych, czyli feminatywach, na nowo rozgorzała w mediach oraz w wypowiedziach polityków. Jej temperatura oraz powszechne mieszanie faktów językowych z argumentami społecznymi i ideologicznymi skłania nas do zajęcia stanowiska, szczególnie, że od 2012 roku, kiedy to zostało wydane ostatnie oświadczenie w tej sprawie [link do oświadczenia RJP z 2012 r.], zaszły w świadomości społecznej i języku istotne zmiany.
Dyskusja o formach żeńskich trwa od ponad stu lat. Na początku dwudziestego wieku zwyciężyła tendencja do regularnego tworzenia feminatywów, ale przez cały czas żywa była także przeciwna tendencja – do zaznaczania żeńskości za pomocą rzeczownika pani poprzedzającego formę męską (pani doktor) lub przez związki składniowe typu nasza dyrektor zdecydowała. Ta ostatnia tendencja w drugiej połowie XX wieku stała się zwyczajem językowym, szczególnie w odniesieniu do zawodów nowych, funkcji wysokiego prestiżu. Jednakże od lat dziewięćdziesiątych formy żeńskie rzeczowników osobowych znacznie się rozpowszechniły; w języku przyjęły się wyrazy socjolożka, polityczka czy posłanka, choć tylko ostatni z nich był obecny, a nawet powszechny w polszczyźnie I połowy XX wieku.
Większość argumentów przeciw tworzeniu nazw żeńskich jest pozbawiona podstaw. Jednakowe brzmienie nazw żeńskich i innych wyrazów, np. pilotka jako kobieta i jako czapka, nie jest bardziej kłopotliwe niż np. zbieżność brzmień rzeczowników pilot ‘osoba’ i pilot ‘urządzenie sterujące’. Trudne zbitki spółgłoskowe, np. w słowie chirurżka, nie muszą przeszkadzać tym, którzy wypowiadają bez oporu słowa zmarszczka czy bezwzględny (5 spółgłosek). Nie powinna też przeszkadzać wieloznaczność przyrostka -ka jako żeńskiego z jednej strony, a z drugiej zdrabniającego, tworzącego nazwy czynności czy narzędzi, ponieważ polskie przyrostki są z zasady wielofunkcyjne. Dlatego zresztą nie dziwi szczególna popularność jedynego przyrostka wyłącznie żeńskiego -ini/-yni, np. naukowczyni czy gościni. Warto też zaznaczyć, że tworzenie nazw żeńskich przez zmianę końcówek fleksyjnych, np. (ta) ministra, (ta) doktora, (ta) dziekana nie jest dla polskiego systemu słowotwórczego typowe (wyrazy blondyna, szczęściara są wyraźnie potoczne), a lepsze od niego jest wykorzystywanie tradycyjnego modelu przyrostkowego, czyli tworzenie nazw typu doktorka – bez skojarzeń z potoczną nazwą lekarki. Należy pamiętać, że wciąż dominujący dla większości rzeczowników tytularnych jest model pani doktor zrobiła, który jest także zrozumiały.
Sporu o nazwy żeńskie nie rozstrzygnie ani odwołanie się do tradycji (różnorodnej pod tym względem), ani do reguł systemu. Dążenie do symetrii systemu rodzajowego ma podstawy społeczne; językoznawcy mogą je wyłącznie komentować. Prawo do stosowania nazw żeńskich należy zostawić mówiącym, pamiętając, że obok nagłaśnianych ostatnio w mediach wezwań do tworzenia feminatywów istnieje opór przed ich stosowaniem. Nie wszyscy będą mówić o kobiecie gościni czy profesorka, nawet jeśli ona sama wyartykułuje takie oczekiwanie.
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN uznaje, że w polszczyźnie potrzebna jest większa, możliwie pełna symetria nazw osobowych męskich i żeńskich w zasobie słownictwa. Stosowanie feminatywów w wypowiedziach, na przykład przemienne powtarzanie rzeczowników żeńskich i męskich (Polki i Polacy) jest znakiem tego, że mówiący czują potrzebę zwiększenia widoczności kobiet w języku i tekstach. Nie ma jednak potrzeby używania konstrukcji typu Polki i Polacy, studenci i studentki w każdym tekście i zdaniu, ponieważ formy męskie mogą odnosić się do obu płci.
Nie popada w banał. Nie jest populistyczna - wręcz przeciwnie - zaraża świeżym, oryginalnym i odważnym sposobem patrzenia na sztukę. Akademia Teatralna kończy 50 lat i świętuje - aż do przyszłego roku.
Dla jednych były to jedne z pierwszych większych koncertów - inni powrócili do grania po 30-letniej przerwie - w sobotę (19.10) późnym wieczorem odbył się finał Rockowań.
Fani gier mogą przenieść się do czasów swojego dzieciństwa i zagrać na starych konsolach z lat 90. W Białymstoku powstało Muzeum Gier i Technologii Fundacji Podlaskie Retromaniaki i Kanału o technologii.
Na wystawie Jacka Niekrasza oglądamy obrazy wykonane w technice suchego pastelu oraz prace w technice mieszanej powstałe na bazie dekalkomani. Tematem ekspozycji jest ludzka natura z całym jej spektrum obejmującym cielesność, sferę psychiczną oraz duchowość.
Ten film jest brutalny, szczery i bezkompromisowy. Opowiada bowiem o tym, co może się wydarzyć, jeśli połączymy politykę i propagandę z potrzebą bezwzględnej władzy, dominacji, podsycanej przez nienawiść i ksenofobię. Obraz “Civil War”, czyli “Wojna domowa” to political fiction - historia, która nigdy się nie wydarzyła, ale jest na tyle prawdopodobna, że wywołuje w...
solistka, sopran, doktor sztuk muzycznych w dyscyplinie wokalistyka
Białostocki Ośrodek Kultury będzie mieć nowego dyrektora - na stronie Urzędu Miasta w Białymstoku jest zarządzenie prezydenta w tej sprawie. Czas na składanie niezbędnych dokumentów - prawie do końca października, a przewidywany termin na rozpatrzenie wniosków ustalono do 29 listopada.
"Rzucane na wiatr. Z podań ludowych Podlasia" to wyjątkowa książka wydana przez przedsiębiorstwo budowlane z Bielska Podlaskiego. Trafi do księgarń, a dochód z jej sprzedaży przeznaczony zostanie na odbudowę szkoły zniszczonej w tegorocznej powodzi.
40 lecie obchodzi jeden z najwybitniejszych polskich zespołów kameralnych Kwartet Camerata. Jeden z jubileuszowych koncertów odbył się w minionym tygodniu w Białymstoku - w białostockiej filii Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina klasę skrzypiec prowadzi prof. Włodzimierz Promiński, założyciel i prymariusz (gra pierwsze skrzypce) zespołu.
Prowadzący:
Andrzej Bajguz
